برچسب های RFID تراشه ای دارند در حدود 2 کیلوبایت و متصل به یک آنتن که امکان خواندن محتوای حافظه را از فاصله نسبتاً دور میسر می سازد. و بهتر این که، لازم نیست بین اسکنر و برچسب، دید مستقیم وجود داشته باشد. تراشه انرژی خود را از اسکنر تامین می کند، یعنی به باتری هم نیازی نیست. همه این ها به گرفتن دزدان فروشگاهی، تشخیص اصل یا تقلبی بودن کالا، و سرعت دادن به عملیات صورت برداری از انبار کمک می کنند.راینبرگ شهر کوچکی در شمال دوسلدورف آلمان است که اولین نمونه های عملی برچسب های RFID طی یک پروژه در یکی از سوپرمارکت های زنجیره ای معروف دنیا متعلق به شرکت METRO Group (نشانیwww.metrogroup.de ) مورد آزمایش قرار گرفته است. نام این پروژه <فروشگاه آینده> (نشانی www.futurestore.org) گذاشته شده و شرکت های بزرگ SAP، اینتل و IBM در آن مشارکت دارند.در این شهر، آلبرت یکی از قفسه های هوشمند مغازه اش را نشان می دهد و می گوید: <قفسه هوشمند به یک دستگاه reader مجهز است که به ما می فهماند روی هر قفسه از هر جنس چه تعداد باقی مانده است. روی اجناس بارکد چسبیده، ولی اگر بارکد را بلند کنید، آینده را خواهید دید. یک تراشه کوچک. با استفاده از این تراشه، اطلاعات خیلی زیادی درباره هر کالا (نه مشتری) عاید ما می شود. مثلاً می توانیم بفهمیم آیا مشتری بعد از مدتی جنس را سرجایش گذاشته یا نه. یا چقدر طول کشیده آن را برگرداند. این اطلاعات برای بازاریابی بسیار ارزشمند هستند>.در حال حاضر فقط سه کارخانه تولید کالاهای مصرفی در این آزمایش مشارکت دارند، ولی Metro پیوسته بر اطلاعات به دست آمده از قفسه های هوشمند داخل فروشگاه ها نظارت می کند تا پرفروش ترین اجناس را بشناسد. تمام اجناسی که چنین برچسبی خورده باشند از طریق یک نمایشگر کنترلی قابل مشاهده هستند و می توان رد حرکت آن ها را در فروشگاه گرفت. اگر لازم باشد می توان قفسه ها را حتی قبل از خرید جنس توسط مشتری و خروج از فروشگاه دوباره پر کرد.اگر این فناوری به مرحله تکامل برسد، دیگر انتظار کشیدن پشت آن صف های طولانی برای رسیدن به صندوق و پرداخت پول بی معنی خواهد بود. کافی است سبد خرید را به جلو هل بدهید و رد شوید. ولی سوال این است که بعد از خرید و ترک فروشگاه، تکلیف این تراشه ها چیست؟ آیا کسی هست که خارج از فروشگاه هم دوست داشته باشد با خریدهایی که در دست دارد کنترل شود؟ اتفاقاً در نزدیکی راینبرگ، شهر سرسبز بیلفیلد قرار دارد. جایی که گروهی از روشنفکران و طراحان فنی گرد هم جمع شده اند تا در مورد گسترش و نوع و استفاده از برچسب های رادیویی تصمیم گیری کنند (نشانیwww.foebud.org) رِنا تانجنس موسس FoeBud می گوید: <حرف ما این است که فناوری برچسب گذاری به شیوه RFID قابلیت پنهان کاری دارد و بنابراین ممکن است از آن سوءاستفاده شود. یعنی بدون این که خودتان خبر داشته باشید، ردتان را می گیرند، بی خبر از همه جا محل زندگی شما را پیدا می کنند، و بدون این که خودتان بخواهید می فهمند شما به چه چیزهایی علاقه دارید و چه چیزهایی می خرید.> >
این گروه در صدد ساخت نوعی RFID detector است تا اگر کسی رد برچسب های RFID همراه شما را گرفت، بلافاصله هشدار بدهد. گروه صد در صد مطمئن است که شرکت های بزرگ حتماً از این اطلاعات به نفع خود استفاده خواهند کرد تا بفهمند هر کس به چه کالایی علاقه دارد و مردم در فروشگاه ها به دنبال چه می گردند. همین Metro یک نوع کارت جایزه درست کرده که در نگاه عادی شبیه به بقیه کارت هایی است که خیلی از فروشگاه ها برای جذب مشتری به دست مردم می دهند. ولی اگر با اشعه ایکس به این کارت نگاه کنید، تراشه ای که داخل آن تعبیه شده است را خواهید دید. گروه FoeBud می گوید: مردم روحشان هم از این قضیه خبر ندارد، ولی Metro ادعا می کند که در این مورد قبلاً اطلاع رسانی کرده است: <ما هیچ وقت از این کارت برای ثبت اطلاعات مشتری استفاده نمی کنیم. تنها چیزی در مورد مشتری که داخل تراشه هوشمند ثبت شده یک شماره سریال است که آن هم روی خود کارت چاپ شده است. ولی حتی همین شماره هم هیچ جا داخل فروشگاه ثبت نشده است>. اینها را آلبرت مدیر فروشگاه می گوید.ولی موضوع به قدری نزد عموم جدی شد (نشانی http://www.spychips.com/metro/scandalpayback.html)که Metro اخیراً مجبور شده به جای تراشه، از نوارهای مغناطیسی معمولی استفاده کند، و تازه داخل فروشگاه هم دستگاهی نصب کرده که هر کس بخواهد می تواند اطلاعات داخل اجناسی که خریده است را به وسیله آن پاک کند. ولی فروشگاه های دیگری از جمله Prada در نیویورک مدت هاست در کارت های جایزه ای که به مشتری می دهد از تراشه های هوشمند استفاده می کند و در آلمان هم می گویند ممکن است این فناوری را با کارت های شناسایی الکترونیک تلفیق کنند.رِنا تانجنس می گوید: <کابوسی که من از الان دارم می بینم این است که شما در یک همایش قانونی شرکت کرده اید و دارید مطالبات قانونی خود را بیان می کنید، و از آن طرف یک اسکنر بزرگ بالای سر شما کار گذاشته اند که همه را شناسایی می کند>.به هر ترتیب، تکنولوژی RFID قطعاً فواید بسیاری خواهد داشت، اما باید دید تا چه اندازه در امور عادی مردم ایجاد مزاحمت خواهد کرد. اگر قرار باشد این برچسب ها اعتراض عموم را در پی داشته باشد، بهتر است <فروشگاه سنتی> داشته باشیم تا <فروشگاه آینده>. >
بابک احترامی
ماهنامه شبکه
کارت هوشمند قابلیت استفاده در انواع معاملات بانکی و پشتیبانی مالی را دارد و به دلیل راحتی حمل و نقل و امنیت موجب آسایش خیال کاربر وتامین اطلاعات گوناگون مورد نیاز وی می گردد. استفاده از امکانات متنوع کارت های هوشمند به تجار این امکان را می دهد که محصولات و کالاهای خود را در بازارهای جهانی ارائه وفعالیت های تجاری خود راگسترش دهند. بانک ها، شرکت های نرم افزاری وسخت افزاری، خطوط هوایی وهمه این شانس را خواهند داشت که به بهره مندی از خدمات نوین محصولات کارتی خود در جهت ارتقاء سطح فعالیت ها و ارائه محصولاتشان دست یابند.
ترکیب امکانات نهفته در کارت های هوشمند سبب ایجاد ارتباط نزدیک تر میان طرفین تجاری وآنهایی می گردد که در اقصی نقاط دنیا به نحوی با یکدیگر دارای روابط تجاری می باشند.
امروزه در دنیا بیش از 4/4 میلیارد کارت اعتباری استفاده می شود. فعالیت های اقتصادی - مالی مبتنی بر کارت های هوشمند به میزان 30 درصد در سال رشد دارد. همچنین تحقیقات انجام شده حاکی از آن است که در سراسر دنیا طی 5 سال آینده صنعت کارت های هوشمند و وسایل و تجهیزاتی که امکان استفاده از آن را میسر می سازند به طور قابل توجهی رشد خواهد داشت وهمچنین افزایش امکانات وقابلیت های دستیابی با امنیت کافی به شبکه های کامپیوتری وتوسعه رو به رشد استفاده از تجارت الکترونیکی سبب رایج تر شدن بکارگیری کارت های هوشمند می گردد.
با در نظر گرفتن همین میزان مصرف، انتظار می رود کارت های هوشمند برای 95درصد خدمات تلفن بی سیم ودیجیتالی که در تمام دنیا ارائه می شود مورد بهره برداری قرار گیرند. آسیا، آمریکای لاتین وآمریکای شمالی مناطقی هستند که بالاترین پتانسیل را در 3 سال آینده برای گرایش به استفاده از کارت های هوشمند به خود اختصاص خواهند داد.
اکنون بیشترین زمینه های کاربری از کارت های هوشمند در سطح دنیا مربوط به تلفن های پولی وبی سیم، بانکداری، خدمات بهداشتی و پرداخت آبونمان و لوازم خانگی بوده است.
● چرا کارت های هوشمند تا این اندازه متداول شده اند؟
با وجودی که در حال حاضر میلیاردها کارت هوشمند در دنیای فعلی در دست کاربران قرار دارد، اما ممکن است فردی کارت را از یک کشور خاص تهیه نماید و بخواهد از آن در سایر کشورها استفاده کند. تولیدکنندگان تجهیزات و ارائه دهندگان کارت های هوشمند برای تامین چنین کاربردهایی، تکنولوژی کارت های چند منظوره را ایجاد کرده ودر تلاش هستند تا نوعی سازگاری میان تجهیزات وکارت های توزیع شده در سراسر دنیا به وجود آورند.برای تحقق بخشیدن به این مساله باید اصول تجاری و فنی مورد نیاز واصول استاندارد و هماهنگ با هر کشور، میان کارت ها و پایانه ها و مشخصه های موجود در تجهیزات وسایل ایجاد و مورد آزمایش قرار گیرند. کلید اصلی در دستیابی به این امر جهانی در دست صنعت مربوطه قرار دارد.
● استاندارد چه نقشی را در کارآیی کارت های هوشمند ایفا می کند؟
استانداردها در واقع عواملی هستند که، هماهنگی وتطابق میان کارت ها و وسایل کارت خوان یا پشتیبانی کننده را تضمین می نمایند. وجود استانداردهای جهانی و ثابت در این امر باعث می شود تا کارهای تولید و توزیع شده در یک قسمت از دنیا به وسیله دستگاهی در بخش دیگری از دنیا پذیرفته شده و مورد استفاده قرار گیرند.
صنایع، خدمات و فعالیت های بسیاری وجود دارد که از طریق اعمال استانداردها و ضوابط بین المللی می توان عملکرد آنها را تحت پوشش کارت های هوشمند قرار داد که دستگاه های پمپ بنزین، سیستم های پرداخت بانکی و بسیاری موارد دیگر از این قبیل هستند. به همین دلیل سازمان بین المللی استاندارد، اصولی را برای کارت های هوشمند ایجاد و تثبیت کرده است و این اصول همچنان در حال توسعه و همه گیر شدن هستند.
همچنین بخشی از صنایع انحصاری موفق شده اند اصول و استانداردهای مشخصی را برای استفاده از کارت های هوشمند به وجود آورده و هم اکنون در حال گسترش و تثبیت آنها در سراسر دنیا می باشند. لذا حضور وسیع حضور نمایی مزیت های فراوان موجود درکارت های هوشمند صنایع و خدمات مختلف جهانی را بر آن داشته تا با ارائه ضوابط و استانداردهای مدون و قانونی موفقیت آنها را تضمین نمایند.
● مزایای عمده ای که کارت های هوشمند به مصرف کننده ارائه می دهند چگونه ارزیابی می شود؟
البته مزایای کارت های هوشمند را باید با در نظر گرفتن کاربردها و نحوه مدیریت و ایجاد زیرساخت های فرهنگی و تخصصی در هر جامعه بررسی نمود. عموما دستورالعمل ها و استاندارد محلی وضع شده و نحوه برخورد و حمایت قانون از کاربردهای این کارت ها در ارتقاء مزایای آن موثر می باشد. شیوه زندگی و اهمیت دستیابی به اطلاعات و چگونگی پردازش آنها و قوانین موجود در تنظیم روابط مالی نیز در تعریف مزایای کارت های هوشمند برای هر منطقه از دنیا حائز اهمیت است که نمی توان آنها را نادیده گرفت. با این وجود مزایای عمده اهداف اصلی ایجاد سیستم های بکارگیری کارت های هوشمند می توان در توانایی اداره یا کنترل موثر فعالیت های تجاری کاهش چشمگیر کلاهبرداری، کاهش کاغذبازی وحذف فعالیت های زائد و وقت گیر خلاصه نمود.
● کارت هوشمند چند منظوره چیست؟
کارت هوشمند، برای راحت تر شدن و کاهش فعالیت های زائد در امور تجاری و غیره تولید گردیده، فعالیت هایی از قبیل (خرید و فروش، برنامه های بهداشتی، خدمات بانکی، خدمات مسافرتی و...). اگر قرار باشد برای انجام هر یک از فعالیت های فوق یک کارت هوشمند اختصاص یابد، آنگاه تعداد کارت ها خود مشکل جدیدی می شود که بر تمایلات کاربران تاثیر منفی گذاشته و از کارآیی آن نیز می کاهد.
یک کارت چند منظوره پاسخ مناسبی برای این موضوع است زیرا کارت چند منظوره می تواند انواع مختلفی از کارت ها را پشتیبانی نماید.
به عنوان مثال کارت چند منظوره "ویزا" کارتی می باشد که ترکیبی از اعتبار توسعه یافته ویزا در برگیرنده ستون بدهی و توابع ذخیره مالی و ذخیره سازی میزان اعتبار مالی می تواند در مسافرت ها کارآیی فراوانی داشته باشد.
کارت های چند منظوره با تحت پوشش قرار دادن موضوعات متنوعی از عملیات خریدها وخدمات گوناگون مالی موجبات آسایش کاربران را فراهم ساخته است.
● کارت اعتباری بدون تماس چیست؟
دو نوع کارت اعتباری بدون تماس وجود دارد. اولی یک کارت بدون تماس از راه نزدیک است که با وارد کردن آن در یک دستگاه جانبی مخصوص خوانده می شود. و دومین کارت بدون تماس از راه دور است که بدون استفاده از دستگاه جانبی کارت خوان قادر است از یک مسافرت معین و به صورت کنترل از راه دور خوانده شود که در دکه های دریافت عوارض کاربرد زیادی دارد.
● قیمت یک کارت تراشه دار چقدر است؟
در تلاش برای پاسخ دادن به این سئوال که بیشتر مانند پرسیدن قیمت ماشین، بدون در نظر گرفتن اینکه یک فولکس واگن دسته دوم و قدیمی است و یا یک رولزرویس آخرین مدل، باید گفت بهای کارت های تراشه دار 15 الی 80 درصد بستگی به ظرفیت آنها و کمیت اعتباری داشته و در این محدوده متغیر است.
● چرا بارگذاری (شارژ) مجدد یک کارت هوشمند اهمیت دارد؟
کارت های یکبار مصرف و قابل شارژ مجدد، هر دو از بازارهای مصرف و کاربری برخوردار هستند. کارت های یکبار مصرف در مواقعی که کاربر در مسافرت به سر می برد و یا به منظور پرداخت ورودیه ها و مصارفی شبیه اینها مورد استفاده قرار می گیرند و عمدتا استفاده از آن برای یک زمان مشخص می باشد که پس از اتمام ذخیره، فاقد ارزش و بهره برداری می باشد و دور انداخته می شود.
اگر کارت مورد بحث چند منظوره باشد و مثلا ارزش ها و اعتبارات را ذخیره کرده و حساب های بدهکار و بستانکار کاربر را ثبت نماید، کاربر آن را دور نخواهد انداخت. صحیح تر خواهد بود که انرژی (اعتبار) ذخیره شده، قابل شارژ یا بارگذاری مجدد بوده و کاربر مجبور به خرید مکرر کارت های یکبار مصرف نگردد.
● کارت های اعتباری تا چه اندازه ایمن و مطمئن هستند؟
کارت های هوشمند عملا امنیت و اطمینان بیشتری نسبت به سایر وسایل ذخیره اطلاعات مالی ارائه می دهند. یک کارت هوشمند مکان امنی برای ذخیره اطلاعات گران بهایی مثل کلیدهای اختصاصی، شماره حساب ها، رمزها یا سایر اطلاعات خصوصی ارزشمند می باشد. کارت های هوشمند با قدرت انجام محاسبه های پیچیده قابلیت تامین امنیت بالاتر را دارا هستند و سلامت کاری صاحب کارت را فراهم می سازند.
● آیا رهنمودهایی برای مصرف کننده در استفاده از کارت های هوشمند وجود دارد؟
بله، برای اولین بار شرکت های تولیدی کارت هوشمند، اطلاعاتی را در رابطه با صنعت و توزیع کنندگان کارت هوشمند، روش هایی عمومی و قانونی ارائه کردند. درک و شناخت صحیح این رهنمودها بسیار مهم است، خصوصا اینکه برای اولین بار این اطلاعات توسعه صنایع چندگانه به طور داوطلبانه پذیرفته شده و در حال تکامل است.
▪ انتظارات شخصی مصرف کنندگان را شناسایی کرده و در نظر بگیرید و رهنمودهای شخصی ارائه شده را در مورد آنان اجرا نمایید.
▪ به منظور تامین خدمات بهتر و ارائه فرصت های جدید به مصرف کننده، استفاده، جمع آوری و نگهداری اطلاعات مربوطه به آنها را (تا حدی که نیاز است)تهیه و باید کامل شود.
▪ وسیله ای را برای مصرف کنندگان تهیه و در محل های مختلف تعبیه کنید تا اسامی آنان را به بازار و با شرکت به طور مستقیم یا پست و یا موارد درخواستی دیگر ارسال نماید.
▪ روش های انجام شده و در دسترس، کارمند را از نظر شخصی محدود می سازد.
کارمندان را در مورد مسئولیت ها و استانداردهای شخصی جهت حفاظت از منافع مصرف کننده و پاسخ گویی به اعترافات آنان آموزش دهید. و انضباط صحیح و تنبیهات رفتاری را با کارکنانی که نسبت به چنین استانداردهایی بی توجه هستند، پیاده کنید.
امیر صادق زاده
● کارت اعتباری چیست؟
کارت اعتباری یک کارت پلاستیکی است که روی آن نام صاحب کارت و شماره آن به صورت برجسته وجود دارد و پشت کارت یک نوار مغناطیسی دیده می شود که درون خود برخی اطلاعات مهم مثل هویت و آدرس دارنده کارت را ذخیره کرده است. سیستم های مالی کامپیوتری مانند دستگاه های خودپرداز ATM از این اطلاعات هنگام احراز هویت فرد به منظور برداشت پول استفاده می کنند. یک کارت اعتباری استاندارد شامل یک عدد 16 رقمی نیز هست که حاوی اطلاعات مهمی درباره نوع کارت، بانک صادرکننده آن و اطلاعات دیگر است. این شماره برای دارنده هر کارت منحصر به فرد است. از این شماره برای شناسایی دارنده کارت هنگام انجام معاملات الکترونیکی روی اینترنت نیز استفاده می شود.
● تاریخچه
آن طور که در دائره المعارف های بریتانیکا و انکارتا آمده است، استفاده از این نوع کارت برای انجام نقل و انتقال پول ابتدا در دهه 1920 و در کشور آمریکا رواج یافت. در آن زمان برخی شرکت های خصوصی مانند بعضی از هتل های زنجیره ای و تعدادی از شرکت های نفتی مشتریان خود را به استفاده از این کارت ها برای سهولت در پرداخت تشویق می کردند. استفاده از این کارت ها پس از جنگ جهانی دوم و خروج از رکود اقتصادی شدت گرفت.
اولین کارت اعتباری از نوع امروزی آن، یعنی کارتی که بتوان با استفاده از آن در طیف وسیعی از فروشگاه ها و کسب وکارها پول مبادله کرد، در1950 توسط Diners Club Inc معرفی شد و هنوز هم یکی از کارت های اعتباری شناخته شده از این نوع به شمار می رود. در1958 نیز کارت اعتباری دیگری در همین رده توسط شرکتAmerican Express معرفی شد که در حال حاضر یکی از معروف ترین نوع کارت های اعتباری است. مشخصه اصلی این دسته از کارت ها این است که شرکت صادرکننده کارت از دارنده آن یک مبلغ عضویت سالانه دریافت می کند و سپس به صورت ماهانه یا سالیانه و یا در دوره های زمانی دیگر برای او صورت حساب می فرستد و معادل مبلغ این صورت حساب از موجودی دارنده کارت نزد شرکت صادرکننده آن کسر می شود.
مدتی بعد سیستم کارت اعتباری بانکی رواج یافت. در این سیستم که امروزه نیز مورد استفاده است، صادرکننده کارت در اصل یک بانک است و هریک از دارندگان کارت اعتباری نزد بانک یک حساب دارند. هنگامی که کالا یا خدماتی توسط دارنده کارت (مشتری) خریداری می شود، این پول بلافاصله به حساب فروشنده (که خود نزد بانک حسابی دارد) واریز می شود.
بانک نیز به نوبه خود این هزینه را به صورت ماهانه و یا در دوره های زمانی معین دیگری به حساب مشتری منظور می کند و صورت حساب برایش صادر می کند و در صورتی که به میزان کافی در حساب مشتری پول نباشد، طی مهلت معینی از مشتری می خواهد که حساب خود را تکمیل کند. مشتری می تواند مبلغ مورد نظر را یک جا و یا با اقساطی که بهره به آن تعلق می گیرد، به بانک بپردازد.
اولین سیستم بانکی از این نوع در سال 1959 و از سوی Bank of America در کالیفرنیا معرفی شد وBankAmericard نام داشت. این سیستم تنها در همان ایالت کار می کرد. اما بعدا در سال 1966 در ایالت های دیگر نیز راه اندازی شد و صورت سراسری به خود گرفت. در سال 1976 این سیستم بانکی به VISA تغییر نام داد. ویزا امروزه یک کنسرسیوم بین المللی است که سیستم بانکی اغلب کشورهای دنیا در آن مشارکت دارند.
در همان سال 1966 اتحادیه کارت بین بانکی یا Interbank Card Association شکل گرفت و بعدا به MasterCard تغییر نام داد. ویژگی مسترکارت این بود که هیچ بانک خاصی در آن نقش محوری نداشت، بلکه هرکدام از بانک هایی که به صورت محلی اقدام به صدور کارت اعتباری برای مشتریان خود می کردند مایل بودند روشی برای متصل کردن سیستم های مالی خود به یکدیگر پیدا کنند. چنین سیستمی می توانست در میان مشتریان کوچک بانک ها که مایل بودند از کارت خود برای کارهایی مثل خرید مایحتاج روزانه و یا خرید اتومبیل و مسکن استفاده کنند علاقه مندان زیادی داشته باشد.
● چرا کارت اعتباری؟
ممکن است این سوال در ذهن کسانی که با این کارت ها آشنایی ندارند به وجود آید که اصولا فلسفه حضور این کارت ها چیست و مزیت اصلی آن ها کدام است. کارت های اعتباری چنانکه از نامشان پیداست مقدار معینی اعتبار مالی در اختیار صاحب کارت قرارمی دهند. هنگامی که شما با حساب بانکی خودتان کار می کنید، سابقه مبادلات مالی شما نزد بانک محفوظ می ماند. بانک با استناد به این سابقه می تواند تخمین بزند که اصولا میزان گردش مالی حساب شما در طول یک دوره زمانی خاص چقدر است. درواقع میانگین مانده حساب شما در هر دوره نشان دهنده حداقل میزان درآمد شما یا به تعبیر صحیح تر میزان توانایی مالی شما در هر دوره زمانی معین است. بانک یا هر موسسه مالی و اعتباری مشابه آن می تواند براساس آن مانده به شما اعتبار بدهد. اعتبار معمولا مقدار نقدینگی یا پولی است که برابر یا بیشتر از میزان مانده حساب شما است. مقداری که می توانید در هریک از آن دوره های زمانی از موسسه یا بانک قرض بگیرید. فرض موسسه مالی مذکور این است که شما قادر خواهید بود در اولین فرصت این قرض را برگردانید. به این ترتیب انجام قطعی معاملات و مبادلات مالی شما با دیگران موکول به میزان نقدینگی واقعی در دست شما نخواهد بود بلکه به میزان اعتبار شما نزد موسسه مالی متکی خواهد بود.
● انواع کارت اعتباری
کارت های اعتباری را اساسا می توان به دو دسته کارت های بانکی و غیربانکی تقسیم کرد. کارت های اعتباری بانکی مثل ویزا و مسترکارت از سیستم اعتباری بانک ها استفاده می کنند. در حالی که کارت های غیر بانکی را شرکت ها و موسسات دولتی و خصوصی به مقاصد مختلفی عرضه می کنند. آمریکن اکسپرس و دینرکلاب نمونه کارت های اعتباری غیر بانکی هستند. همچنین در برخی کشورها شرکت های مخابرات و تلفن و یا شرکت های توزیع کننده نفت، گاز و بنزین و نیز فروشگاه های زنجیره ای و باشگاه های تفریحی اقدام به صدور کارت اعتباری می کنند. دامنه کاربرد این کارت ها بستگی به دامنه فعالیت شرکت مربوطه و یا اهداف مالی آن ها دارد. در هرصورت فعالیت تمام این موسسات صادر کننده کارت باید زیر نظر نهاد مالی رسمی آن کشور و دارای مجوز فعالیت باشد.
کارت های بانکی نیز دارای تنوع زیادی هستند. کارت های اعتباری تنها یک دسته از کارت های بانکی هستند و خود به انواع مختلفی تقسیم می شوند. انواع فرعی کارت های اعتباری بانکی معمولا بر اساس نحوه محاسبه بهره، سقف میزان اعتبار منتسب به کارت و حداقل موجودی دارنده حساب، نرخ حق اشتراک سالیانه و فاکتورهای مالی دیگر محاسبه می شود. بانک های صادرکننده کارت و یا شرکت های غیر بانکی معمولا علاقه دارند که انواع کارت های خود را برحسب امتیازات متفاوتی که در اختیار صاحب آن قرار می دهد به گروه هایی با نام طلایی، نقره ای و از این قبیل تقسیم کنند.
یک دسته دیگر از کارت های بانکی مشابه آنچه که این روزها در کشور ما رایج است تنها به ارائه خدمات بانکی محدود از طریق باجه های خودپرداز اختصاص دارند و فاقد برخی از ویژگی های مهم یک کارت اعتباری استاندارد هستند.
دسته دیگری از کارت های اعتباری بانکی نیز وجود دارند که در بسیاری از کشورهای دنیا که سیستم های بین المللی مانند ویزا و مسترکارت در آن ها به رسمیت پذیرفته شده، به کارگرفته می شوند. این کارت ها معمولا نام یک سازمان و یا شرکت را برخود دارند. سازمان یا شرکت مذکور لزوما یک موسسه یا نهاد مالی نیست بلکه ممکن است به قصد ارائه خدمات مالی به گروهی از اعضای وابسته به خود پدید آمده باشد. مثلا برخی از فروشگاه های اینترنتی مثل آمازون یا Barnes ِ Nobel یا حتی پورتال یاهو خدمات مالی از این دست را به اعضای خود ارائه می کنند. مشترکین یک ISP، اعضای یک باشگاه و یا مشتریان یک فروشگاه ممکن است این شانس را داشته باشند که با تهیه یک کارت اعتباری از این نوع، ضمن بهره مندی از مزایای عمومی یک کارت اعتباری بانکی، از خدمات ویژه شرکت یا سازمان مذکور نیز استفاده کنند.
مدل های مختلفی برای تعامل میان این سازمان ها از یک سو و بانک های صادر کننده کارت های بانکی و نیز کنسرسیوم های ویزا و مسترکارت وجود دارد. گاهی این سازمان ها مستقیما با ویزا یا مسترکارت وارد معامله می شوند و خود یک واحد اعتباری مالی راه اندازی می کنند. گاهی نیز با یک بانک معتبر طرف قرارداد با هریک از این کنسرسیوم های بین المللی وارد مذاکره می شوند. شکل اخیر رایج تر است زیرا معمولا بانک های محلی شناخت بهتری از سابقه مالی نهادهای محلی دارند. همچنین سازمان یا شرکت واسطه ممکن است بسته به نوع تعامل مالی خود با بانک صادر کننده اصلی کارت یا خود کنسرسیوم بین المللی ویزا و مسترکارت، درصد اندکی از بهای هر معامله را (به عنوان پورسانت) دریافت کند. به هرحال کاربران می توانند با تهیه کارت هایی از این نوع بدون مراجعه مستقیم به یک بانک معتبر و با واسطه یک شرکت تجاری به شبکه مالی مسترکارت یا ویزا بپیوندند.
یک دسته مهم دیگر نیز از کارت های بانکی هستند که البته اعتباری نیستند ولی بیشتر قابلیت های آن مشابه کارت اعتباری است. به این کارت ها اصطلاحاً Debit Card یا کارت بدهی می گویند. برخلاف کارت اعتباری که به دارنده آن اجازه خرج کردن بیشتر از موجودی مانده در حساب می دهد، این کارت ها فقط به اندازه موجودی مانده در حساب مرتبط با آن ها اعتبار دارند و پس از به پایان رسیدن اعتبار یا باید مجددا شارژ شوند و یا از درجه اعتبار ساقط می شوند.
میزان حداقل و حداکثر موجودی در حساب این کارت ها نیز محدود است. مثلاً اگر سقف موجودی یک کارت بدهی 1000 دلار باشد به معنی آن است که دارنده آن نمی تواند بهای یک کالای 1100 دلاری را یک جا بپردازد. همچنین اگر کف موجودی یک کارت 100 دلار باشد به معنی آن است که صاحب آن اگر در کارت خود 110 دلار داشته باشد تنها قادر است 10 دلار آن را واقعا هزینه کند و مابقی نزد بانک سپرده خواهدبود. همچنین بسیاری از کارت های بدهی فاقد قابلیت استفاده در دستگاه های خودپرداز(ATM) هستند.
● سیستم شماره گذاری
اگرچه سیستم کارت اعتباری به عنوان یک مدل اقتصادی در مبادلات مالی در تمام دنیا مورد استفاده قرار می گیرد اما این به معنای آن نیست که شرکت های صادر کننده این کارت ها همگی از سیستم و روش واحدی برای ذخیره اطلاعات و شماره گذاری کارت ها استفاده می کنند. اما امروزه تمام کارت های اعتباری استاندارد و مشهور بین المللی از سیستم شماره گذاری ANSI Standard X4.13-1983 برای این منظور استفاده می کنند. در این سیستم از یک عدد 16 رقمی استفاده می شود. این عدد برای سهولت هنگام خواندن یا به خاطر سپردن به صورت چهار مجموعه چهار رقمی نوشته می شود اما این تقسیم بندی چهارتایی هیچ ارزش و معنای خاصی ندارد.
مثلا ً شماره گذاری یک کارت استاندارد مانند مسترکارت یا ویزا به این صورت انجام می شود :
از سمت چپ، اولین رقم مشخص کننده سیستم کارت اعتباری است. عدد 3 مشخص کننده یک کارت از خانواده کارت های باشگاه های تفریحی و سیروسفر است. مثلا 37 به معنی American Express و 38 به معنی Diners Club است. عدد 4 برای Visa ، عدد 5 برای MasterCard وعدد 6 برای Discover Card استفاده می شود.
در مورد MasterCard رقم دوم تعداد ارقام بعدی که باید به عنوان شماره شناسایی بانک تفسیر شود را مشخص می کند. مثلا عدد یک به معنی این است که رقم سوم شماره بانک است یا عدد 2 یعنی رقم های سوم و چهارم شماره بانک است. ارقامی که پس از شماره بانک می آیند، حداکثر تا رقم پانزدهم مشخص کننده شماره حساب دارنده کارت است و رقم شانزدهم یک رقم کنترلی (Check Digit) می باشد.
در مورد Visa ارقام دوم تا ششم شماره بانک و ارقام هفتم تا دوازدم یا هفتم تا پانزدهم شماره حساب و ارقام سیزدهم یا شانزدهم رقم کنترلی هستند.
اطلاعات این نوار بر روی سه تراک که عرض هرکدام به اندازه یک دهم اینچ است ذخیره می شود. تراک های اول و سوم می توانند 210 بیت بر اینچ (bpi) و تراک دوم می تواند 75 بیت بر اینچ ذخیره کند. جزئیات نحوه ذخیره سازی اطلاعات روی این تراک ها در استاندارد ISO/IEC7811 آمده است.
متناظر با هر کارت اعتباری بانکی مشخصات مهمی از دارنده کارت نزد بانک صادرکننده کارت ثبت می شود. این اطلاعات حداقل شامل نام ونام خانوادگی دقیق دارنده کارت، آدرس صحیح وی و شهر و کشور محل سکونت است. علاوه بر اطلاعات فوق، تاریخ انقضای اعتبار کارت نیز ثبت می شود. به طور معمول، پیش از سررسیدن تاریخ انقضای کارت، صادرکننده آن با صاحب کارت تماس می گیرد و او را برای جایگزین کردن کارت فعلی با کارت جدید تشویق می کند. کارت جدید ممکن است دارای شماره متفاوتی باشد یا از همان شماره قبلی برای مدت معین دیگری مجدداً استفاده شود.
● استفاده از کارت اعتباری
اطلاعاتی که همراه هر کارت اعتباری بانکی بین المللی ثبت می شود توسط کنسرسیوم مربوطه، بانک اصلی صادرکننده، واسطه احتمالی صدور کارت، و نیز خود دارنده آن قابل دسترسی است. اما هنگامی که یک معامله الکترونیکی از این طریق صورت می گیرد، فروشنده کالا یا خدمات تنها به اطلاعات ناچیزی از این مجموعه دسترسی دارد که آن نیز فقط برای انجام الکترونیکی معامله مورد نیاز است و در سیستم های امن و استاندارد شبکه مبادلات الکترونیکی پول هرگز مشخصات کامل دارنده کارت در اختیار فروشنده قرار نمی گیرد.
اگر یک کارت اعتباری یا بدهی از نوع ویزا و مسترکارت توسط یک بانک معتبر صادر شود، به احتمال زیاد دارنده آن کارت خواهد توانست از طریق شبکه اینترنت و با مراجعه به سایت بانک مربوطه، به حساب مرتبط با کارتش دسترسی پیدا کند و علاوه بر اطلاعات هویت و آدرس خود، سابقه گردش مالی حسابش را ببیند و از دیگر خدمات آنلاین بانک مذکور استفاده کند.
همچنین صاحب کارت می تواند با مراجعه به یکی از هزاران سایت فروشنده آنلاین کالا و خدمات در اینترنت، کالایی سفارش دهد. هنگام ثبت سفارش خرید، همان اطلاعاتی که در کارت اعتباری درج شده است از خریدار تقاضا می شود. اگر سایت مذکور قبلاً یک گواهی معتبر(Certificate) از یکی از شرکت های صادر کننده گواهی دیجیتالی دریافت کرده باشد، به معنی آن است که این اطلاعات مستقیماً و از طریق یک پروتکل امن برای بانک صادرکننده کارت ارسال و صحت اطلاعات ارسال شده و میزان موجود حساب کارت کنترل و نتیجه آن به سایت فروشنده اطلاع داده می شود. هنگام ثبت سفارش دو آدرس توسط فروشنده از خریدار تقاضا می شود. اگر خریدار هنگام ثبت سفارش قصد داشته باشد کالا را به آدرس دیگری به غیر از آدرس ثبت شده در کارت اعتباری خود بفرستد (اصطلاحا اگر آدرس Billing یا صورت حساب متفاوت از آدرس Shipping یا ارسال کالای خریداری شده باشد) آدرس دومی نیز ضروری است در غیر این صورت کالا به آدرس پیش فرض در کارت اعتباری ارسال می گردد. توجه به این نکته ضروری است، که برخی از سایت های اینترنتی برای خریداران خود یک پروفایل ایجاد می کنند و نام خریدار، آدرس ثبت شده در کارت اعتباری و شماره 16رقمی کارت را به همراه نوع آن (مثلا مسترکارت) روی بانک اطلاعاتی خود ثبت می کنند تا خریدار در مراجعه بعدی نیازمند پرکردن مجدد این مشخصات (هنگام ثبت سفارش) نباشد. در این صورت باید خریدار اطمینان حاصل کند که اطلاعات کارت اعتباری او از سوی سایت فروشنده مورد سوء استفاده قرار نخواهد گرفت.
● برخی اصطلاحات مهم مرتبط با کارت اعتباری
در مقالات آینده به تفصیل نحوه استفاده از کارت های اعتباری بین المللی و مکانیزم گردش الکترونیکی پول در شبکه اینترنت را توضیح خواهیم داد. اما قبل از این که بخواهید از این کارت ها استفاده کنید و احتمالا کالایی را به صورت الکترونیکی بخرید، بد نیست با بعضی از اصطلاحات رایج بین المللی در این زمینه آشنا شوید.
▪ Annual Fee :
حق عضویت سالانه که برخی شرکت ها هنگام صدور کارت یا تمدید عضویت دریافت می کنند. این روزها بسیاری از صادرکنندگان کارت شعار <بدون حق عضویت سالانه> را تبلیغ می کنند و احتمال آن هایی هم که اکنون این مبالغ را دریافت می کنند در آینده از آن چشم پوشی خواهند کرد تا مشتریان خود را حفظ کنند.
▪ Finance Charge :
شارژ مالی. عبارت است از پولی که شما بابت استفاده از کارت اعتباری می پردازید. به زبان ساده، این همان پولی است که شما هنگام خریدن کالا و خدمات از حساب خود خارج می کنید. این مقدار علاوه بر هزینه های مربوط به بهره ممکن است شامل کارمزدهای دیگری مانند cacheadvance fees نیز باشد. کارمزد اخیر هنگامی از دارنده کارت اخذ می شود که شما بیش از موجودی مانده در حساب خود هزینه کنید.
▪ Interest Rate :
نرخ سود. شیوه های مختلفی برای محاسبه نرخ سود وجود دارد. اغلب کارت های اعتباری از شیوه های مختلف محاسبه APR استفاده می کنند. اما کارت های بدهی ممکن است از شیوه های دیگری مثل کسر مقدار ناچیز و ثابتی از پول به ازای هر بار خرید استفاده کنند.
▪ (Annual Percentage Rate (APR : درصدی از میزان شارژ مالی شما در طول یک سال. این عدد به زبان ساده همان سود سالانه ای است که بابت ارائه خدمات الکترونیکی از شما کسر می شود.
▪ Fixed Rate :
اگر APR بر مبنای نرخ سود ثابت سالانه محاسبه شود به آن نرخ ثابت می گویند.
▪ Variable Rate :
اگر نرخ سود سالانه متغیر و وابسته به دیگر انواع نرخ بهره بانکی باشد، به آن نرخ شناور یا متغیر می گویند. این نرخ معمولا از مجموع دو عدد دیگر یعنی نرخ پایه ای بهره (که قابل تغییر توسط مدیریت امور بانکی کشور است) و درصدی از همین عدد که توسط موسسه مالی مربوطه تعیین می شود به دست می آید.
بهروز نوعی پور
امیرحسین شمس زاده
ماهنامه شبکه
این دگرگونی همسانی های بسیاری با تحولی داردکه طی دهه ی گذشته در قلمرو پردازش اطلاعات رخ داد. شبکه های بزرگ متکی به بزرگ رایانه های متمرکز و گران قیمت و پایانه های دست و پا گیر جای خود را به شبکه های گسترده ی کنونی داد که استخوان بندی شان را رایانه های رومیزی ارزان و کوچک و متصل به هم تشکیل می دهند. به لطف این تحول بود که پیوند نزدیک تری میان کاربر نهایی و برنامه های کاربری برقرار شد، هزینه ی کلی کاهش یافت و انعطاف پذیری و قابلیت کاربرد سامانه ها به گونه ای چشم گیر افزایش یافت.
به بیان دیگر نسل جدید شبکه های ارزان قابلیت آن را دارند که همان تحول را در بازار خدمات مخابراتی پدید آورند که رایانه ای شخصی رومیزی در بازار خدمات پردازش رایانه ای پدید آوردند. سوییچ های بزرگ و متمرکز همچنان نقش مهمی در شبکه خواهند داشت اما سوییچ های برنامه پذیر و توزیع شده نیز در تغییر چشم انداز شبکه نقش مهمی ایفا خواهند کرد.
● حلقه ی گمشده
معماری نسل آینده شبکه، نقش بسیار مهمی در شکل گیری این تحول دارد و در واقع حلقه ی گمشده ی بین شبکه های "پی اس دی ان" است.معماری سویچینگ نسل آینده،رهیافتی کاملاً نو به دست می دهد که خدمات زیر را فراهم می آورد:
▪ ارائه ی کارکرد های سوییچی با هزینه ای بسیار کم تر از سوییچ های متعارف
▪ توزیع کارکرد سوییچی در لبه های شبکه نه در مرکزیت آن
▪ حفظ سرمایه گذاری های موجود از طریق پشتیبانی از تمام استاندارد های موجود شبکه های آنالوگ و دیجیتال، واسط ها، خطوط انتقال و عناصر خدمات
▪کاستن از شمار عناصر شبکه از طریق ترکیب مجموعه ای از کار کرد های تحول خدمات، برنامه ها ی کاربردی و خدمات تلفن.
▪ فراهم آوردن امکان ایجاد خدمات جدید از طریق واسط های برنامه پذیر و انعطاف پذیر.
▪ افزایش چشم گیر میزان پذیری برای آن که بهره برداران شبکه بتوانند شمار مشترکین خود را به سرعت و به گونه ای مقرون به صرفه افزایش دهند.
▪ افزایش گسترش پذیری شبکه از طریق استفاده از معماری باز و در نتیجه برخورداری از مزایای پیشرفت های آینده در قلمرو فناوری ها
▪ بازنگری در طراحی شبکه به گونه ای که قابلیت پایداری در برابر ایراد های به حداکثر برسد و اوقات از کار افتادگی به صفر برسد.
▪ کاستن از هزینه های بهره برداری با استفاده از قابلیت های پیشرفته ی نگه داری و عیب یابی از راه دور.
▪ افزایش در آمد ها از طریق ارائه هر چه سریع تر خدمات به بازار، کاستن از هزینه های بالاسری و ارائه ی قابلیت های مدیریت از راه دور.
● سوییچ های نسل آینده
سوییچ های نسل آینده انعطاف پذیر ترین کار پایه های (پلاتفورم) موجود هستند. سوییچ های نسل آینده آمیزه ای از میزان پذیری قوی، محیط باز برای ایجاد خدمات، عیب یابی و مدیریت از راه دور و بالا ترین دسترس پذیری به دست می دهند و گذار از معماری امروزی سوییچ ها به سوی معماری مقرون به صرفه تر و کارآمد تر شبکه های نسل آینده را میسر می کنند.
▪ میزان پذیری قوی:
سوییچ ها نسل آینده به گونه ای ساخته شده اند که برای برآورده سازی نیاز هر تعداد مشترک میزان پذیرند. این سامانه ها را به گونه ای طراحی کرده اند که هزینه ی راه اندازی و آغاز به کار با آن ها اندک باشد و به مرور و با گسترش کار به تدریج افزایش یابد به این ترتیب شرکت های مخابراتی بهتر می توانند از سرمایه های خود استفاده کنندو به میزانی که شبکه اشان نیاز دارند به خرید ظرفیت اقدام کنند. همین که به ظرفیت بیشتری نیاز افتاد می توان کارت های بیشتری نصب کرد.
● محیط ایجاد خدمات:
برای عقب نماندن و پیروزی در محیطی رقابتی، شرکت ها چاره ای ندارند جز ارائه ی خدمات پیشرفته و در آمد زا. یکی از مزیت ها سوییچ های نسل آینده همین محیط ایجاد خدمات است. محیط ایجاد خدمات در سوییچ های نسل آینده به طور معمول به صورت یک واسط کاربری گرافیکی است و شرکت های مخابراتی می توانند همان مقدار که مشتریان شان نیاز دارند خدمات ایجاد کنند و بابت آن پول خرج کنند. شرکت های مخابراتی دیگر لازم نیست که چشم به راه ارتقاء نرم افزار ها توسط فروشندگان سوییچ بمانند. در عوض می توانند به سرعت و به گونه ای مقرون به صرفه به تولید نرم افزار های اختصاصی خود بپردازند و در این راه از خدمات شرکت های کوچک ثالث استفاده کنند. این کار یک حسن دیگر هم دارد، هر شرکت مخابراتی برنامه ی کاربردی خاص خود را دارد بنابر این توانایی رقبا برای ارئه خدمات مشابه محدود می شود.
● مدیریت و عیب یابی از راه دور:
شرکت های مخابراتی می توانند با استفاده از سوییچ های نسل آینده شبکه ای گسترده از سوییچ های هوش مند ایجاد کنند اما در قلمرو مدیریت با یک سوییچ مجازی سرو کار داشته باشند. در کنار این شبکه یک واسط کاربری گرافیکی بسیار کارآمد هم وجود دارد که به شرکت های مخابراتی امکان می دهد شبکه اشان را از راه دور اداره کنند. سوییچ های نسل آینده به شرکت های مخابراتی امکان می دهند از طریق رایانه ی میزبان متصل به شبکه ی نسل آینده به منابع روی هر کارت دسترسی یابد. این قابلیت به گونه ای چشم گیر هزینه های بهره برداری از شبکه را کاهش می دهد.
▪ بالا ترین دسترس پذیری:
در سوییچ های نسل آینده میزان از کار افتادگی به صفر می رسد و این به لطف نرم افزار هایی است که در برابر بروز ایراد بسیار مقاوم اند و در حین کار می توان آن ها را تنظیم کرد. در این کارپایه برای ارتقا نرم افزار نیازی به خواباندن سامانه یا قرار دادن آن در حالت کار کرد ساده نیست. یعنی در حین کار سوییچ می توان به بارگذاری و فعال سازی نرم افزار پرداخت. حتی وقتی که مکالمه ها در حال انجام هستند نیز می توان بدون وقفه ای عمل ارتقاء به نرم افزار جدید را انجام داد. شرکت های مخابراتی با استفاده از سوییچ های نسل آینده می توانند خدمات و قابلیت های جدید را به صورت بی درنگ عرضه کنند و نیازی نیست که منتظر بمانند تا ترافیک شبکه به حداقل برسد.
● انعطاف پذیری کارکردی
سوییچ های نسل آینده را می توان در کاربرد های شبکه ای گوناگون به کار گرفت که برخی از آن ها عبارتند از:
▪جانشین سوییچ های متعارف
▪به کار گیری در کارپایه های خدمات پیشرفته
▪استفاده در سوییچ های دسترسی محلی بی سیم و کنترل کننده های ایستگاه پایه
● مزیت اقتصادی
آشکارترین مزیت سوییچ های نسل آینده پایین بودن هزینه ی آن ها است. در سوییچ های نسل آینده در مقایسه با سوییچ های متعارف میزان سرمایه گذاری اولیه ی کم تری لازم است و میزان پذیری آن ها بسیار کم هزینه تر و بسیار خطی تر است. پیامد های اقتصادی این مزیت های هزینه ای آشکار است. حتی شرکت های مخابراتی کوچک هم می توانند با استفاده سوییچ های نسل آینده وارد بازارشوندوبه به سودآوری برسند. همین که این شرکت های نوپا سهمی از بازار را به دست آوردند می توانند به سرعت و به گونه ای مقرون به صرفه خود را با افزایش تقاضا هماهنگ کنند.
● مزیت خدماتی
اما کاهش هزینه فقط بخشی از معادله ی رقابت است. امروزه مشترکین در پی خدماتی ابتکاری اند که به ارزش ارتباطات شخصی آن ها بیافزاید. ایجاد و ارائه ی خدماتی مشتری پسند و پاسخ گوی نیاز های مشترکین برای دست یافتن به سود و عقب نماندن در گردونه ی رقابت ضروری است.
برنامه پذیری انعطاف پذیر یکی از مزیت های سوییچ های نسل آینده است و برنامه های خدمات پیشرفته نیز درون معماری سوییچ تعبیه شده است. بنابراین در بیشتر موارد نیاز به کارپایه ی جداگانه ای برای خدمات پیشرفته نیست و این هزینه های اولیه را باز هم کاهش می دهد. باز بودن معماری نرم افزاری امکان می دهد که به سرعت بتوان خدمات و امکانات جدید را به اجرا در آورد و از شرکت های ثالث برای تولید برنامه های کاربردی بهره گرفت.این انعطاف پذیری در کنار پایین بودن هزینه و ماهیت نامتمرکز و گسترده ی سوییچ های نسل سوم به بهره برداران شبکه امکان می دهد خدماتی مطابق پسند و نیاز گروه های مختلف مشترکین ارائه دهند، حتی اگر شمار مشترکین هر گروه بسیار اندک باشد. از آن جا که در سوییچ های نسل آینده، یکپارچه سازی قابلیت های شبکه بی نظیر است می توان خدمات صوتی، خدمات داده ای، خدمات اینترنتی ، خدمات پیشرفته و غیره را با هم ترکیب کرد و در قالب مجموعه هایی منحصر به فرد ارائه کرد. در محیطی رقابتی چنین قابلیتی برای بهره برداران شبکه مزیت چشم گیری به شمار می آید.
دگرگونی های بخش چند میلیارد دلاری مخابرات چنان شتابان است که دشوار بتوان رویداد ها را پیش بینی کرد. در سده ی آینده آن دسته از بهره برداران شبکه می توانند رقابت کنند و برنده شوند که آینده نگرو بسیار انعطاف پذیر باشند.
شبکه های پیشرفته ی نسل آینده، مزیت های مهمی به دست می دهند:
▪ کاهش هزینه و پیچیدگی بهره برداری شبکه از طریق انتقال کار کرد های سوییچی به لبه ی شبکه ها
▪ همگرا کردن صوت و داده و انعطاف پذیر کردن بهره برداران شبکه برای برخورداری از مزیت استاندارد ها و فناوری های نو
▪ حفظ سرمایه گذاری های موجود شبکه و ایجاد قابلیت ارائه ی مقرون به صرفه ی خدمات جدید در بازار های جدید برای بهره برداران شبکه سوییچ های نسل آینده راهی برای گذار از شبکه های امروزی به شبکه های همگرای آینده به دست می دهند. این سوییچ ها یکپارچه سازی شبکه های "پی اس تی ان" و پی بستر های داده ای "آی پی" و "ای تی ام" را میسر می کنند. برنامه پذیری باز سوییچ های نسل آینده امکان می دهد تا بتوان به گروه های مختلف مشترکین خدمات پیشرفته و مشتری پسند عرضه کرد.
ماهنامه دنیای مخابرات و ارتباطات
نوشته حاضر پیش از آنکه پاسخ به یک سوال باشد، ایجاد چارچوبی برای بحث و طرح سوال است.
● تعریف فرهنگ
فرهنگ و بستر، فرهنگ را چنین تعریف کرده است: رفتارها و باورهای گروه مشخص - الگوی یکپارچه رفتار انسانی.
ادگار شاین نیز تعریف زیر را از فرهنگ ارائه داده است: الگویی از مفروضات مشترک که گروه را فرا می گیرد، به طوری که مشکلات انطباق پذیری خارجی و هماهنگی داخلی را حل می کند، و به سبب عملکرد و تاثیر خویش معتبر دانسته می شود و از این جهت به مثابه روش صحیح ادراک، تفکر و احساس درخصوص آن مشکلات به اعضای گروه آموزش داده می شود.
اصطلاح فرهنگ به الگوی جامع ارتباطات در یک جامعه نیز اشاره دارد. بعضی الگوها و رفتارهای فرهنگی صریح و آشکار هستند و بعضی پنهان.
● سازمانها و فرهنگ:
فرهنگ سازمانها با رشد آنان تطبیق می یابد. سازمانهای بالغ و باسابقه، فرهنگی قوی و استوار دارند درست مانند ریشه های یک درخت کهنسال.
فرهنگ یک سازمان از صدها و هزارها موضوع و رفتار جزیی تشکیل شده که بخش عمده ای از این موضوعها و رفتارها نانوشته هستند اما در تاروپود سازمان حضور داشته و اجرا می شوند، وجودشان زمانی ظاهر می شود که شکسته شوند یا موردتهاجم قرار گیرند.
این نوع عوامل فرهنگی تا زمان احساس خطر شناخته نمی شوند. بخش عمده فرهنگ مانند کوه یخ در زیر آب قرار دارد.
سازمانهای باسابقه نسبت به تغییر فرهنگ مقاوم هستند لذا سعی می کنند که به دور فرهنگ خود سدهای حفاظتی بسازند تا بیگانگان نتوانند داخل شوند مانند برج و باروهای ایام قدیم. این تنها راه ادامه حیات برای چنین فرهنگهایی است. افراد جدیدی که وارد سازمان می شوند بلافاصله تحت آموزش مستقیم و غیرمستقیم قرار می گیرند و درصورت رفتار خلاف فرهنگ به سرعت حذف و یا غیرفعال می شوند.
بسیاری از مدیران طرفدار جدی تغییرات در سازمان خود هستند، اما چون به آثار فرهنگی این تغییرات توجه نمی کنند موفق به اجرای تغییرات موردنظر نمی گردند.
▪ پیکره یک سازمان همانند بدن خاصیت بیولوژیک دارد. یک بدن بیولوژیک، خود را از سه طریق محافظت می کند:
1) ممانعت از ورود بیگانگان؛
2) حمله به آنهایی که وارد شده اند با هدف نابود کردن آنها؛
3) غیرفعال کردن آنهایی که نمی تواند از بین ببرد.
بدن و پیکره یک سازمان نیز با بیگانگان فرهنگی چنین می کند. یک فرهنگ جدید و یا بیگانه ممکن است مدتی به خاطر حمایتها پابرجا بماند اما نهایتاً غیرفعال شده و از بین می رود مگر اینکه سازمان تغییر کند.
معرفی بسیاری از فناوریها (مانند TQM) در سازمانها به همین دلایل موفق نبوده اند. در یک کلام باید گفت که فرهنگ زبان خاموشی است که بسیار سخن می گوید.
حال با توجه به نکات ذکر شده باید دید که نقش فناوری در رابطه با فرهنگ چیست؟ در این رابطه چند حالت متصور است:
الف) عدم برنامه ریزی برای به کارگیری فناوری:
در این حالت فناوری وارد می شود و در تقابل با فرهنگ سازمانی قرار گرفته و آثار خود را بدون آنکه کنترل شود برجای می گذارد. برای مثال می توان از تغییر فرهنگ خرید در جامعه آمریکا پس از اختراع استارت خودرو و استقبال بیشتر خانمها از رانندگی یاد کرد.
فناوری مانند اسب تروآ می ماند که وارد شهر شده و سربازهای فرهنگ پنهان در آن، شهر را به تصرف خویش درمی آورند و فرهنگ را خارج از کنترل شکل می دهند.
ب) برنامه ریزی تغییر یا ایجاد فرهنگ برای به کارگیری فناوری:
در این حالت، اسب تروآ، خود وارد نمی شود بلکه مدیران آن را ساخته، سربازهای مناسب را در آن پنهان کرده و وارد شهر می کنند. در این حالت ایجاد تغییرات در کنترل و طبق برنامه خواهد بود، هرچند ممکن است تغییراتی خارج از کنترل نیز رخ دهند. سربازانی که مدیران در این اسب تروآ پنهان می کنند عبارتند از:
▪ چشم انداز و استراتژی؛
▪ کسب اعتماد کارکنان و جاری ساختن چشم انداز و استراتژی در تاروپود سازمان؛
▪ استفاده از ابزارهای فناوری برای همنواسازی کارکنان؛
▪ همسو کردن ارزشهای افراد با ارزشهای سازمان؛
▪ تغییر و بهینه سازی فرایندهای کسب و کار؛
▪ استفاده از سایر روشها مانند TQMو...
ج) استفاده از فناوری برای ایجاد تغییرهای فرهنگی موردنظر:
درمقاطعی از زمان لازم است که خارج از یک برنامه یکپارچه و کلان برای ایجاد و یا تغییر فرهنگ خاصی اقدام کرد.
فناوری و ابزارهای آن می تواند کمک موثری در این زمینه بکند. با به کارگیری یک فناوری خاص و سعی درجاانداختن آن، تغییر فرهنگی موردنظر حاصل می شود. برای مثال می توان از اتوماسیون اداری برای ایجاد فرهنگ نظم و سرعت در روابط اداری استفاده کرد و سازمان را از کرختی بیرون آورد.
ماهنامه تدبیر