فروشگاه آینده و نگرانی درباره سوء استفاده از RFID

احتمالاً در مورد RFID چیزهایی شنیده اید به طور خلاصه، RFID یک تراشه بسیار ریز الکترونیکی است که با فرکانس رادیویی کار می کند. یکی از موارد استفاده RFID در ساخت <برچسب قیمت> اجناسی است که در فروشگاه ها عرضه می شوند. برچسب های RFID می توانند انقلابی را در امر خرید و فروش به پا کنند. ولی این تکنولوژی به همان اندازه که طرفدار پیدا کرده, نگرانی هم به دنبال داشته است. طرفداران خوشحالند از این که سیر حرکت اجناس از کارخانه تا فروشگاه را می توانند تحت نظر داشته باشند و نگرانی از این جهت که می توان این نظارت را تا داخل خانه های مردم هم ادامه داد. ببینیم دیگران چه نظری در این مورد دارند. خیابان آکسفورد در لندن شلوغ ترین مرکز خرید اروپاست و برای فروشندگان این خیابان، مراقبت و ردگیری هزاران کالایی که از درهای فروشگاه ها وارد یا خارج می شوند دردسر دیرینه ای است. فناوری بارکد که در دهه 70 میلادی عرضه شد، پرهزینه و از بسیاری جهات نامناسب است. به همین دلیل خیلی از فروشندگان به فناوری جدیدی روی آورده اند که برچسب RFID نامیده می شود.

برچسب های RFID تراشه ای دارند در حدود 2 کیلوبایت و متصل به یک آنتن که امکان خواندن محتوای حافظه را از فاصله نسبتاً دور میسر می سازد. و بهتر این که، لازم نیست بین اسکنر و برچسب، دید مستقیم وجود داشته باشد. تراشه انرژی خود را از اسکنر تامین می کند، یعنی به باتری هم نیازی نیست. همه این ها به گرفتن دزدان فروشگاهی، تشخیص اصل یا تقلبی بودن کالا، و سرعت دادن به عملیات صورت برداری از انبار کمک می کنند.راینبرگ شهر کوچکی در شمال دوسلدورف آلمان است که اولین نمونه های عملی برچسب های RFID طی یک پروژه در یکی از سوپرمارکت های زنجیره ای معروف دنیا متعلق به شرکت METRO Group (نشانیwww.metrogroup.de ) مورد آزمایش قرار گرفته است. نام این پروژه <فروشگاه آینده> (نشانی www.futurestore.org) گذاشته شده و شرکت های بزرگ SAP، اینتل و IBM در آن مشارکت دارند.در این شهر، آلبرت یکی از قفسه های هوشمند مغازه اش را نشان می دهد و می گوید: <قفسه هوشمند به یک دستگاه reader مجهز است که به ما می فهماند روی هر قفسه از هر جنس چه تعداد باقی مانده است. روی اجناس بارکد چسبیده، ولی اگر بارکد را بلند کنید، آینده را خواهید دید. یک تراشه کوچک. با استفاده از این تراشه، اطلاعات خیلی زیادی درباره هر کالا (نه مشتری) عاید ما می شود. مثلاً می توانیم بفهمیم آیا مشتری بعد از مدتی جنس را سرجایش گذاشته یا نه. یا چقدر طول کشیده آن را برگرداند. این اطلاعات برای بازاریابی بسیار ارزشمند هستند>.در حال حاضر فقط سه کارخانه تولید کالاهای مصرفی در این آزمایش مشارکت دارند، ولی Metro پیوسته بر اطلاعات به دست آمده از قفسه های هوشمند داخل فروشگاه ها نظارت می کند تا پرفروش ترین اجناس را بشناسد. تمام اجناسی که چنین برچسبی خورده باشند از طریق یک نمایشگر کنترلی قابل مشاهده هستند و می توان رد حرکت آن ها را در فروشگاه گرفت. اگر لازم باشد می توان قفسه ها را حتی قبل از خرید جنس توسط مشتری و خروج از فروشگاه دوباره پر کرد.اگر این فناوری به مرحله تکامل برسد، دیگر انتظار کشیدن پشت آن صف های طولانی برای رسیدن به صندوق و پرداخت پول بی معنی خواهد بود. کافی است سبد خرید را به جلو هل بدهید و رد شوید. ولی سوال این است که بعد از خرید و ترک فروشگاه، تکلیف این تراشه ها چیست؟ آیا کسی هست که خارج از فروشگاه هم دوست داشته باشد با خریدهایی که در دست دارد کنترل شود؟ اتفاقاً در نزدیکی راینبرگ، شهر سرسبز بیلفیلد قرار دارد. جایی که گروهی از روشنفکران و طراحان فنی گرد هم جمع شده اند تا در مورد گسترش و نوع و استفاده از برچسب های رادیویی تصمیم گیری کنند (نشانیwww.foebud.org) رِنا تانجنس موسس FoeBud می گوید: <حرف ما این است که فناوری برچسب گذاری به شیوه RFID قابلیت پنهان کاری دارد و بنابراین ممکن است از آن سوءاستفاده شود. یعنی بدون این که خودتان خبر داشته باشید، ردتان را می گیرند، بی خبر از همه جا محل زندگی شما را پیدا می کنند، و بدون این که خودتان بخواهید می فهمند شما به چه چیزهایی علاقه دارید و چه چیزهایی می خرید.> >

این گروه در صدد ساخت نوعی RFID detector است تا اگر کسی رد برچسب های RFID همراه شما را گرفت، بلافاصله هشدار بدهد. گروه صد در صد مطمئن است که شرکت های بزرگ حتماً از این اطلاعات به نفع خود استفاده خواهند کرد تا بفهمند هر کس به چه کالایی علاقه دارد و مردم در فروشگاه ها به دنبال چه می گردند. همین Metro یک نوع کارت جایزه درست کرده که در نگاه عادی شبیه به بقیه کارت هایی است که خیلی از فروشگاه ها برای جذب مشتری به دست مردم می دهند. ولی اگر با اشعه ایکس به این کارت نگاه کنید، تراشه ای که داخل آن تعبیه شده است را خواهید دید. گروه FoeBud می گوید: مردم روحشان هم از این قضیه خبر ندارد، ولی Metro ادعا می کند که در این مورد قبلاً اطلاع رسانی کرده است: <ما هیچ وقت از این کارت برای ثبت اطلاعات مشتری استفاده نمی کنیم. تنها چیزی در مورد مشتری که داخل تراشه هوشمند ثبت شده یک شماره سریال است که آن هم روی خود کارت چاپ شده است. ولی حتی همین شماره هم هیچ جا داخل فروشگاه ثبت نشده است>. اینها را آلبرت مدیر فروشگاه می گوید.ولی موضوع به قدری نزد عموم جدی شد (نشانی http://www.spychips.com/metro/scandalpayback.html)که Metro اخیراً مجبور شده به جای تراشه، از نوارهای مغناطیسی معمولی استفاده کند، و تازه داخل فروشگاه هم دستگاهی نصب کرده که هر کس بخواهد می تواند اطلاعات داخل اجناسی که خریده است را به وسیله آن پاک کند. ولی فروشگاه های دیگری از جمله Prada در نیویورک مدت هاست در کارت های جایزه ای که به مشتری می دهد از تراشه های هوشمند استفاده می کند و در آلمان هم می گویند ممکن است این فناوری را با کارت های شناسایی الکترونیک تلفیق کنند.رِنا تانجنس می گوید: <کابوسی که من از الان دارم می بینم این است که شما در یک همایش قانونی شرکت کرده اید و دارید مطالبات قانونی خود را بیان می کنید، و از آن طرف یک اسکنر بزرگ بالای سر شما کار گذاشته اند که همه را شناسایی می کند>.به هر ترتیب، تکنولوژی RFID قطعاً فواید بسیاری خواهد داشت، اما باید دید تا چه اندازه در امور عادی مردم ایجاد مزاحمت خواهد کرد. اگر قرار باشد این برچسب ها اعتراض عموم را در پی داشته باشد، بهتر است <فروشگاه سنتی> داشته باشیم تا <فروشگاه آینده>. >

بابک احترامی

ماهنامه شبکه