تاریخچه خدمات پیام کوتاه در ایران و جهان
*«سلام دوست عزیز، اگر این پیام را دریافت کردید لطفا با این شماره تماس بگیرید...»اگر ۹ سال پیش در یک روز گرم تابستانی، این جملات را بر روی صفحه تلفن همراه خود می‌دیدید چه عکس‌العملی نشان می‌دادید؟ شاید شما هم مثل خانم جوانی که ناخواسته اولین گیرنده پیامک در ایران شده بود، آن را یک مزاحمت تلفنی یا نوع جدیدی از شوخی می‌پنداشتید.
اما شوخی یا جدی، این اولین پیام کوتاهی بود که در شبکه تلفن همراه کشور، مردادماه سال ۱۳۸۱ توسط یک سیستم ایرانی وابسته به دانشگاه صنعتی شریف به صورت آزمایشی برای یک شماره تصادفی ارسال شد. اندکی بعد با خریداری تجهیزات فنی، خدمات ارسال پیام کوتاه در بهمن ماه همان سال به صورت رسمی بر روی شبکه تلفن همراه کشور راه اندازی شد. این سیستم توسط یک پیمانکار چینی و با ظرفیت محدود تنها یک میلیون مشترک نصب شد؛ در حالی که تعداد شماره‌های تلفن همراه کشور در آن زمان بالغ بر ۵ میلیون عدد بود.
در ابتدا همه گوشی‌ها امکان استفاده از
این خدمات را نداشتند، به علاوه برای راه‌اندازی سرویس پیامک نیاز به مراجعه حضوری
و فعال سازی آن بود. با این همه سال ۱۳۸۴ بود که شرکت مخابرات مناقصه‌ای برای
ارائه خدمات پیام کوتاه به صورت انبوه برگزار کرد و در نهایت سه شرکت رهیاب، آتیه
پرداز و مگفا به عنوان برندگان معرفی شدند.
بتدریج
پیامک و پیامک بازی در بین مردم رایج شد. قیمت مناسب، دسترسی آسان، کوتاهی پیام و
جذابیت این فناوری جدید دست به دست هم داد تا در مدت زمان کوتاهی استفاده از خدمات
پیام کوتاه به سرعت رشد کند تا جایی که سال ۱۳۸۵ حدود ۸ میلیارد پیامک در کشور
مبادله شد.
پای
پیامک‌ها به برنامه‌ها و مسابقات تلویزیونی، تبریک اعیاد و مراسم‌ها، تبلیغات،
اطلاع رسانی و موضوعات دیگر باز شد و دیگر کسی نبود که با دیدن متن کوتاهی روی
تلفن همراه خود، آن را یک مزاحمت تلفنی قلمداد کند.
فرهنگستان
زبان و ادب فارسی نیز، سرانجام و با تاخیر در تیرماه ۱۳۸۶ در حالی که استفاده از
واژه” “SMS در
جامعه فراگیر شده بود، معادل فارسی «پیامک» را برای آن به تصویب رساند. مدتی بعد
استفاده از زبان فارسی در پیامک ها که تا آن موقع صرفا با حروف انگلیسی نوشته می‌شدند،
ممکن شد و برای تشویق مشترکین به استفاده از رسم‌الخط فارسی، برای این خدمات تعرفه‌ای
پایین‌تر از پیامک با حروف انگلیسی تعیین شد.
بحث
در خصوص تعرفه پیامک ها نیز از همان ابتدا داغ بود؛ تعرفه ثابت و دائمی پیام کوتاه
با ظهور سیم کارت‌های اعتباری و امکان ارسال پیامک به زبان فارسی چنانچه اشاره شد
دچار تغییرات بسیاری گردید. در طول این سال‌ها، سازمان بازرسی کل کشور، سازمان
تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی و مجلس شورای اسلامی بارها در خصوص تعرفه بالای
پیامک به اپراتورهای تلفن همراه هشدار داده‌اند.
برخی
بر این عقیده‌اند که نرخ ارسال پیامک در ایران با توجه به ارزش واحد پولی در
مقایسه با سایر کشورها بالاست و اپراتورها نیز خدمات تشویقی قابل ذکری مثل بسته‌های
پیام کوتاه رایگان ارائه نمی‌کنند. آمار دقیقی از تعرفه پیام کوتاه در تمامی
کشورهای دنیا در دسترس نیست، چرا که اپراتورهای مختلف بر حسب امکانات و خدمات، این
سرویس را با قیمت‌های متفاوتی عرضه می‌کنند. اما به طور معمول هزینه پیام‌های
کوتاه بایستی معادل ۳۰% هزینه مکالمه معمولی تلفن همراه باشد.
ضریب
رشد استفاده از پیامک در ایران در سال‌های اخیر بسیار بالا بوده است؛ با این حال
این فناوری نسبت به سایر نقاط جهان با قدری تاخیر راه‌اندازی و همه‌گیر شد. بد
نیست با هم نگاهی به سابقه پیام کوتاه در دنیای ارتباطات بیاندازیم:
مثل
سایر فناوری‌های مبتنی بر جی اس ام و نسل دوم شبکه‌های تلفن همراه، مخترع دقیق
پیامک نیز مشخص نیست؛ اما شواهد حاکی از آن است که نخستین پیام کوتاه در دنیا توسط
یک مهندس انگلیسی به نام «نیل پاپ ورث» از روی یک رایانه شخصی به یک تلفن همراه
تحت پوشش شبکه Vodafone، ارسال
شده است. متن این پیام که در روز سوم دسامبر ۱۹۹۲ (یعنی ۱۸ سال پیش) فرستاده شد، یک جمله ساده دو کلمه‌ای بیشتر
نبود: «کریسمس مبارک!». اما ۶ سال طول کشید تا این فناوری، در کشورهای اروپایی به
آن حد از بلوغ و محبوبیت عمومی برسد.
محتوای
پیام‌های کوتاه از بدو تولد تا کنون دست خوش تغییرات بسیاری شده، اما شکل آن‌ها
ثابت مانده است. از همان ابتدا کارشناسان توافق کردند که برای جلوگیری از شلوغی
سیستم ارسال، تعداد کاراکترهای یک پیامک با حروف لاتین از عدد ۱۶۰ تجاوز نکند؛ این
مقدار در مورد زبان‌هایی با حروف غیر لاتین مثل فارسی، عربی و چینی به نصف و در
حدود ۷۰ کاراکتر کاهش پیدا می‌کند.
در
حال حاضر استفاده از خدمات پیام کوتاه در اروپا از اقبال بیشتری در مقایسه با سایر
نقاط جهان برخوردار است. چنانچه ۸۳ درصد از
کاربران انگلیسی و ۷۹ درصد از کاربران آلمانی تلفن همراه از سرویس پیام کوتاه
استفاده می‌کنند. این رواج و علاقه‌مندی در دیگر قاره‌ها همچون آسیا به اندازه‌ای
بوده است که طبق آمارها گفته می‌شود هم اکنون فیلیپین در صدر فهرست کشورهای جهان
از نظر تعداد پیام‌های ارسالی به ازای هر مشترک تلفن همراه قرار دارد. همچنین پیش‌بینی
شده است که تعداد پیام‌های ارسالی در جهان تا سال ۲۰۱۲ به عدد باورنکردنی ۷/۳
تریلیون برسد.
اما
چرا پیامک تا این حد محبوب شد؟ متخصصین علم ارتباطات اعتقاد دارند سرویس پیام
کوتاه دارای ویژگی‌های بسیاری است که آن را تبدیل به یک رسانه دلخواه کرده است.
سرعت بالا، دسترسی دائم، صرفه اقتصادی، شخصی بودن و عدم تماس مستقیم با مخاطب تنها
چند دلیل ساده برای توجیه محبوبیت پیامک در عصر ارتباطات و فناوری اطلاعات هستند.
از
آن روز گرم تابستانی که اولین پیام کوتاه در ایران ارسال شد، سال‌ها می‌گذرد و
کاربرد و محتوای پیامک‌ها نیز بسیار متفاوت و متنوع شده است. پیامک گرفتن و پیامک
فرستادن، امروز برای همه ما اتفاقی عادی و ساده است. امروز حتی خطوط تلفن ثابت هم
قابلیت استفاده از این خدمات را دارا هستند. حالا دیگر با پیامک در نظرسنجی‌ها شرکت
می‌کنیم، خرید می‌کنیم، حساب بانکی‌مان را چک می‌کنیم، جدیدترین اخبار را دریافت
می‌کنیم و ده‌ها کار دیگر که قول می‌دهم ۱۸ سال پیش، مهندس انگلیسی حتی فکرش را هم
نمی‌توانست بکند. باید منتظر بمانیم و ببینیم دنیای ارتباطات دیجیتال این‌‍‌بار
چگونه ما را غافلگیر خواهد کرد؟
منبع:ایتنا
