مردان آینده به چه می اندیشند؟

[ سید علیرضا حجازی]

آینده اندیشی به عنوان یکی از ضروریات انکار ناپذیر جهان معاصر، به عاملی تعیین کننده در سرنوشت فردی و اجتماعی انسان‎ها تبدیل شده است. بهره‎گیری از هنر یا دانش آینده دیگر نه به عنوان یک پیشنهاد، بلکه به عنوان یک راه حل آزموده شده توانسته است به جایگاه در خور توجهی در میان بسیاری از جوامع پیشرفته و توسعه یافته دست یابد.

امر به ظاهر ساده‎ای که پس از جنگ جهانی دوم تنها در قالب چند نشریه، مقاله و کنفرانس تحت عنوان ”آینده‎نگری” مطرح شد، با روندی شتابان به یکی از مهمترین رشته‎های دانشگاهی مبدل شد و ابعاد گوناگون دانش و فناوری را در نوردید.

اگر آینده‎اندیشی و آینده‎پژوهی را به عنوان علمی برای تمام علوم بپذیریم، در آن صورت مهمترین و اولین پرسش آن خواهد بود که چگونه می‎توان از این علم برخوردار شد. اگر چه امروزه دوره‎های دانشگاهی متعددی برای تحصیل در رشته مطالعات آینده در دانشگاه‎های معتبری مانند هاوایی یا آریزونا برگزار می‎شود؛ اما پیش درآمد تمامی این دوره‎ها داشتن روحیه آینده‎اندیشی و آینده‎گرایی است. بدون برخورداری از چشم‎اندارهای آینده‎گرا نمی‎توان در این عرصه گام نهاد و هر گونه کوششی اعم از علمی و غیر علمی محکوم به شکست خواهد بود.

اکنون این پرسش مطرح می‎گردد که چگونه می‎توان روحیه آینده‎نگری را در افراد علاقمند به این حوزه پدید آورد و گسترش داد؟ طبیعی است که مهمترین بخش از دوران حیات یک فرد مرحله‎ای است که در آن شکل گیری اندیشه و تفکر انفرادی صورت می‎گیرد، و این دوران چیزی نیست جز دوران کودکی.

اگر بتوان کودکان را از همان ابتدا به آینده و امور آن علاقمند کرد، خلاقیت و نوآوری را در آنان بیدار نمود و ذهن کنجکاو آنان را رو به سوی آینده حرکت و گسترش داد، می‎توان امیدوار بود که در آینده همین شیوه را در اندیشه خود ادامه دهند و نگاه خود را همواره رو به آینده تنظیم نمایند.

شاید به اعتقاد برخی از روان شناسان، کودکان به لحاظ شکل گیری قوای اندیشه‎ورزی و تفکر هنوز از تکامل و بلوغ عقلانی برخودار نشده باشند؛ اما یک چیز مسلم است و آن این که کودکان نیز می‎توانند متناسب با ظرفیت‎های عقلانی خود فکر کنند. حال اگر چشم انداز تفکر آنان را رو به سوی آینده جهت‎دهی کنیم و نیروهای کوچک ذهنی آنان را با گرایش‎های آینده نگرانه پرورش دهیم، می‎توانیم امیدوار باشیم که این آینده‎پژوهان کوچک در آینده‎ای نه چندان دور به آینده‎اندیشانی بزرگ تبدیل شوند.

هم اینک در برخی از کشورهای پیشرفته، آینده‎اندیشی به عنوان یکی از محورهای کلیدی در پرورش و تربیت کودکان مد نظر می‎باشد. کودکان را از سنین بسیار کم به گونه‎ای پرورش می‎دهند که ذهن آنان همواره نسبت به آینده هوشیار باشد. بر اساس مطالعات به عمل آمده چنین پرورشی دارای دستاوردهای بسیار گوناگونی برای کودکان و والدین انها بوده است که مهمترین آنها دقت نظر کودکان نسبت به پیامدهای اعمال خودشان است.

ذهن کودکان آینده‎اندیش به مرور به گونه‎ای توسعه می‎یابد که نسبت به پیامد کارهای خودشان دقیق می‎شوند و با تکامل قوای عقلانی پیش از انجام هر اقدامی پیامدهای احتمالی آن را در نظر می‎گیرند. بدین ترتیب آینده‎اندیشی به شکلی کاملاً طبیعی در آنان پدید می‎آید و توسعه می‎یابد.

حال با این چالش اساسی رو به رو می‎شویم که مردان آینده به چه می‎اندیشند؟ بخشی از اندیشه‎های کودکان بر مبنای ظرفیت‎های سنی و عقلانی متمرکز بر ساده اندیشی و زود باوری است. بخشی دیگر معطوف به تخیلات و اندیشه‎هایی است که تحقق آنها از نظر بزرگسالان بعید یا کاملاً غیر ممکن به نظر می‎رسد، اما دقیقاً همین تفکرات محال است که ممکن است مبنا یا ریشه‎ای از واقعیت در اندیشه‎های آینده گرا داشته باشند. تاریخ نشان داده است که بزگترین مخترعان و کاشفان همواره مورد تمسخر مردم معاصر خویش بوده‎اند، اما هنگامی که اندیشه‎های تمسخرآمیز آنان رنگی از واقعیت به خود گرفته است؛ یکباره تمسخرها به تشویق‎ها مبدل می‎شوند.

تشویق کودکان به بیان اندیشه‎هایشان ولو آن‎که غیر واقعی باشند، می‎تواند زمینه‎ها و استعدادهای خلاقیت نهفته در آنان را بیدار نماید و آنان را به انسان‎هایی خلاق تبدیل کند. هیچگاه نمی‎توانیم از یک کودک انتظار داشته بایم که در همان چارچوب‎های فکری به تفکر بپردازد که بزرگسالان یا والدین او می‎اندیشند و تفکر می‎کنند. بلکه باید انتظار داشته باشیم کودکان به چیرهایی کاملاً متفاوت از اندیشه‎های ما فکر کنند و آنان را در محقق ساختن این اندیشه‏ها یاری کنیم. هر کودک می‎تواند یک آینده‎اندیش یا یک آینده‎پژوه بالقوه و با استعداد باشد. این بر عهده والدین اوست که بتوانند با درایت و هوشمندی شایسته اندیشه‎های او را واقعی و ملموس سازند

منبع:www.ayandeh.com