فناوری‌هایی در حوزه پزشکی (قسمت اول)

در سال‌های اخیر رشد بی‌سابقه فناوری‌های شخصی موجب تحول در نحوه کاروزندگی روزمره ما شده است. اینک، اتفاق مشابهی در حال رخ‌دادن در حوزه بهداشت و درمان است. امروزه، اخبار متنوعی از آزمایشگاه‌های سراسر جهان به گوش می‌رسد. افرادی که برای سالیان دراز نابینا بوده‌اند می‌توانند ببینند. معلولان دوباره توانایی راه رفتن می‌یابند و همه چیز از صندلی‌های چرخ‌دار گرفته تا اعضای روباتیک فقط با استفاده از افکار اشخاص معلول کنترل می‌شوند.  در حوزه تشخیص امراض و بیماری‌ها نیز انقلاب مشابهی روی داده است. اطلاعات دریافتی از طریق سنسورهای زیستی نصب شده روی بدن بیماران با جمع‌آوری آخرین اطلاعات و همچنین نگهداری سوابق پزشکی، پزشکان عمومی و دیگر متخصصان درمانی را در ارائه تشخیص‌های بهتر و سریع‌تر یاری خواهندکرد.  همچنین افراد سالم نیز می‌توانند در باشگاه‌های بدن‌سازی و آمادگی جسمانی از فایده‌های فناوری‌های طراحی شده بهره برده و هنگام انجام تمرین‌های ورزشی اوقات خوبی را تجربه‌کنند. به زودی همگی ما در انتظار فناوری‌هایی می‌نشینیم که گوشی‌های موبایل به ظاهر بی‌اهمیت را به ابزارهایی تبدیل کنند که ما را در برابر همه چیز از آفتاب سوختگی گرفته تا مسمومیت توسط مونواکسیدکربن محافظت کنند.به زودی و در طی سال‌های آتی همه ما چنین فناوری‌هایی را تجربه خواهیم کرد. فناوری‌هایی که برخی از آنان تأثیر شگرف و بزرگی را بر زندگی بشر خواهند گذاشت. این مطلب یکی از مقالات بخش ویژه ماهنامه شبکه در شماره 109 با عنوان IT در صنعت پزشکی می‌باشد. جهت دریافت این بخش ویژه به بخش پرونده‌های ویژه سایت مراجعه نمائید.

در فیلم Star Trek یا همان پیشتازان فضا، دکتر مک‌کوی از دستگاهی به نام Tricoder استفاده می‌کرد که با حرکت دادن آن در اطراف بیمار و اسکن‌کردن بدن وی اطلاعاتی مانند این‌که وی چه مشکلی دارد و از همه مهم‌تر راه‌حل و روش درمان، از طریق Tricoder در اختیار وی قرار می‌گرفت. نویسندگان این فیلم Tricoder را به‌صورت وسیله‌ای قابل باور و در عین حال ساده و راحت طراحی کرده‌بودند. علم نیز در بسیاری از موارد طرحی جذاب و زیرکانه را با الهام از داستان‌های تخیلی تهیه و ارائه می‌کند. به‌عنوان مثال، Elisha نام پروژه‌ای است که طی آن محققان دانشگاه لیدز این نوید را داده‌اند تا ایده Tricoder را به واقعیت نزدیک‌کنند (اطلاعات بیشتر درباره این پروژه را می‌توانید در آدرس www.immunosensors.com مشاهده کنید).

Elisha که همچنان در دست ساخت و توسعه است، این توانایی را خواهد داشت تا طیف وسیعی از بیماری‌ها و شرایط مختلف (از سرطان پروستات و تخمدان گرفته تا سکته و حتی MS ) را طی مدت زمان پانزده دقیقه تشخیص دهد. دکتر پل میلنر از دانشکده علوم بیولوژیکی دانشگاه لیدز که مدیریت گروه Elisha را برعهده دارد، می‌گوید: «ما معتقدیم، این پروژه، نسل بعدی آزمایش‌های تشخیصی خواهد بود. ما اکنون قادر هستیم تا تقریباً هرگونه بیماری را با سرعت بیشتر، هزینه پایین‌تر و روشی آسان‌تر نسبت به روش‌های آزمونی پذیرفته شده فعلی شناسایی کنیم.»

زمانی که شما از یک بیماری یا جراحت رنج می‌برید، بدنتان واکنشی حفاظتی از خود نشان خواهد داد. در چنین حالتی، مواد شیمیایی مختلفی وارد جریان خون شده و آنالیز این مواد روشن خواهد کرد که مشکل از کجا است. البته، در حال حاضر نمونه خون فرد بیمار باید برای انجام آزمایش‌ها به آزمایشگاه پاتولوژی ارسال شده تا در آنجا آزمون‌های ویژه پادتن وجود یا عدم وجود بیماری را مشخص کنند. مطالعات و آزمایش‌های صورت گرفته از سوی گروه Elisha براساس اشباع یک سطح در مقیاس نانو با گستره‌ای از مواد پادتن شکل گرفته است. در این روش سپس با استفاده از نمونه‌ای از خون یا ادرار فرد بیمار و با استفاده از یک جریان برق ضعیف وضعیت حضور مواد شیمیایی خاصی که بیانگر ابتلای شخص به بیماری هستند، بررسی می‌شوند. فناوری به‌کار گرفته شده در این روش تا اندازه‌ای حساس است که می‌تواند حضور فقط یک پیکوگرم (ده به توان منفی دوازده گرم) از ماده شیمیایی خاصی را در یک میلی‌لیتر از محلول تشخیص دهد. البته، این تمام ماجرا نیست. نسخه‌هایی غیرپزشکی از این فناوری نیز می‌تواند در بسیاری از موارد مفید واقع شود.  میلنر عقیده دارد، تنها قدری زمان لازم است تا ابزارهای تشخیصی فوری مانند همین مورد رایج شوند. او می‌گوید: «Elisha درنهایت و مانند رمان معروف Point of care به وسیله تشخیصی ثابتی در کنار تخت‌های بیمارستانی تبدیل خواهد شد. وسیله‌ای که به‌عنوان ابزار آزمایشی برای آزمایش آلودگی مواد غذایی و آب همیشه آماده و حاضر در اختیار متخصصان قرار می‌گیرد.»

Healthvault

به‌وجود آمدن امکان تشخیص آن هم تنها در چند دقیقه بدون‌شک می‌تواند جان افراد بسیاری را از مرگ نجات دهد. با این‌حال، در دسترس بودن جزئیات سوابق پزشکی نیز امری است که می‌تواند در آینده شما را از آسیب‌های سهوی و تصادفی مصون دارد.شرکت Genelex که در زمینه آزمایش DNA فعالیت دارد، پیش‌بینی می‌کند چهارمین عامل مرگ‌ومیرهای زودرس و نابه‌هنگام، واکنش‌های نامناسب در درمان‌های پزشکی خواهند بود که در برخی از مواقع دلیل آن نبود سوابق درمانی و پزشکی بیماران یا کامل‌نبودن آن است.برای اطمینان از این‌که فراهم‌آورندگان خدمات درمانی و بهداشتی بیشترین دسترسی را به سوابق پزشکی بیماران داشته باشند، شرکت مایکروسافت سرویسHealthvault را (در آدرس www.Healthvault.com) راه‌اندازی کرده است. البته، باوجود این‌که این سرویس هنوز در مرحله آزمون بتا قرار داشته و تنها از داخل ایالات متحده قابل دسترس ات، ممکن است Healthvault توجه فعالان حریم خصوصی را به خود جلب کند.

«شما می‌توانید از اطلاعات بهداشتی خود در هرجا و هر زمان که مایل باشید، استفاده کنید.» این جمله در بخش مقدمه سایت Healthvault آمده و چنین ادامه می‌یابد: «شما می‌توانید این اطلاعات را با هر کسی که دوست دارید به اشتراک گذاشته و در عین حال تعیین کنید که دیگران چه نکاتی را می‌توانند ببینند و چه نکاتی باید مخفی بماند. Healthvault به شما در انجام این کار کمک خواهد کرد.» کاربران سرویس Healthvault  علاوه بر سوابق پزشکی‌خود، قادر خواهند بود تا اطلاعات اضافی شامل استفاده از هرگونه داروها و مکمل‌های درمانی بدون تجویز پزشک، واکسیناسیون‌های قبلی، حساسیت‌ها، فوبیاها، نتایج آزمایش‌ها، محدودیت‌های رژیمی و... را روی سایت آپلود کنند. ویژگی دیگری که برای پزشکان بسیارسودمند خواهد بود این است که کاربران همچنین می‌توانند اطلاعات ایجادشده توسط ابزارهای سنجشی مانند تجهیزات اندازه‌گیری قندخون، فشار سنج و ضربان قلب را نیز به‌طورمستقیم از روی این دستگاه‌ها روی سایت آپلودکنند. این دسته از تجهیزات فهرست بلندبالایی را شکل داده که به‌طور روزافزون در حال تکمیل است. با اجازه دسترسی به متخصصان Healthvault برای دسترسی به اطلاعات جمع‌آوری شده، این ایده روزبه‌روز بیشتر تقویت‌می‌شود و با این‌کار بیماران می‌توانند بهترین تجویز را با سرعتی به مراتب بیشتر از قبل دریافت کنند. کاربران این سرویس همچنین می‌توانند برای موارد اضطراری اطلاعات خود را روی یک سایت طرف سوم ذخیره کنند.

Healthvault همچنین کاربران را قادر می‌کند تا سوابق پزشکی خود را با آن دسته از سازمان‌های تجاری که قراردادی را با آنان به‌عنوان دریافت‌کننده بالقوه این اطلاعات امضا کرده‌اند، به اشتراک بگذارند. به‌عنوان مثال، شرکت Applied Informatics از Healthvault برای تطبیق بیماران با بانک‌اطلاعات آنان که از 25 هزار ردیف دارو تشکیل‌شده استفاده می‌کند. با پیشرفت‌های به‌وجود آمده در آزمایش‌ها که موجب سرعت گرفتن معالجه‌ها شده است، افرادی که تا پیش از این محکوم به تحمل یک عمر درمان توقف‌ناپذیر بودند، اینک می‌توانند به یافتن کلینیک مناسب و پایان یافتن سیر معالجه‌های بی‌ثمر امیدوار باشند.

آینده بایونیک

آسیب‌های ستون فقرات در هر سال زندگی‌های زیادی را نابود می‌سازد. با وجود این، فناوری‌های هیجان‌انگیز و جدید، اینک توازن بین حوادث طبیعی و افزایش جمعیت را برهم می‌زنند. در یکی از پروژه‌هایی که به‌صورت تجاری معرفی شده می‌بینیم که افراد معلول با استفاده از یک اسکلت بیرونی با نام Exoskeleton دوباره قدرت راه رفتن را به‌دست می‌آورند. سایمون میلر یکی از قربانیان آسیب‌های نخاعی است که شاید سیستم Rewalk شرکت Argo بتواند به زودی به وی کمک کند. در آگوست سال 2000 زمانی که وی سوار بر موتورسیکلت خود در حال حرکت بود، خودروی جلویی ناگهان روی ترمز زد و درنتیجه مایلر از آن زمان تاکنون فلج‌شده و قدرت حرکت ندارد. وی دیگر امید خود را برای دستیابی به فناوری‌ای که بتواند اعصاب آسیب دیده او را ترمیم کند، از دست داده است. برای میلر چیزی به جز تلاش‌های متوقف شده از دنباله‌روی‌هایی ابتکارات دیگران بر جای نمانده است.

اما زمانی که میلر برای نخستین بار مطالبی را درباره Rewalk شنید، دچار شگفتی زیادی شد. او می‌گوید: «به‌نظر ایده بزرگی خواهد بود. با استفاده از این دستگاه زندگی افراد معلول آسان‌تر خواهد شد. بسیار دلچسب است، اگر فردی مانند من بتواند برای تفریح و هوا‌خوری به بیرون از شهر و به آغوش طبیعت برود. من در ابتدا انتظار دستگاهی حجیم و بزرگ را داشتم، اما این تجهیزات واقعاً ظریف و دقیق است. استفاده از این دستگاه این احساس را به بیمار می‌دهد که در حال طی کردن دوره نقاهت پس از جراحت خود است. این خیلی بهتر از این است که با ایجاد احساس معلولیت در فرد، عزت نفس او را از بین ببریم.»

شکل 1- اسکلت خارجی Rewalk تا سال 2010 وارد بازارهای اروپا خواهد شد. اما با قیمتی حدود بیست هزار دلار چه تعداد از افراد می‌توانند از مزایای آن بهره‌مند شوند؟

یوری اتیر سخنگوی Argo می‌گوید: «به‌طور کلی، هر شخصی که قربانی جراحت نخاع بوده و اندام تحتانی وی فلج شده باشد، با این شرط که بتواند کنترل عادی بر شانه‌ها و دست‌های خود داشته باشد، می‌تواند یک داوطلب برای استفاده از Rewalk محسوب شود. البته، ممکن است استثناهایی نیز وجود داشته باشد.» صرف‌نظر از این جمله آخر، فروش Rewalk در اروپا در ابتدای سال 2010 آغاز خواهد شد. تنها خبر بدی که می‌تواند برای کاربران احتمالی وجود داشته باشد قیمت دستگاه خواهد بود. «قیمت این دستگاه برای کاربر نهایی به احتمال کمتر از بیست هزار دلار نخواهد بود.» با احتساب نرخ‌های برابری ارز فعلی، قیمت Rewalk به سیزده‌هزارپوند خواهد رسید. ویلچیرهای مدرن و پیشرفته حداکثر هفت هزار پوند قیمت دارند، به‌همین دلیل ممکن است Rewalk خارج از دسترس عده زیادی از افراد قرار گیرد.

منبع